Hakkında:
Hapiste LGBTİ+ Tematik Alanı, hapishanelerdeki LGBTİ+ mahpusların haklarını savunmak ve yaşam koşullarını iyileştirmek amacıyla çalışmalar yürütmektedir. Bu tematik alan, cinsel yönelimi veya cinsiyet kimliği nedeniyle ayrımcılığa uğrayan, hak ihlalleri yaşayan veya özel ihtiyaçları göz ardı edilen LGBTİ+ mahpusların sorunlarını ele alır. Resmi belgelerde cinsiyet hanesinde ne yazdığı fark etmeksizin kendini LGBTİ+ olarak tanımlayan tüm mahpuslar bu çalışmaların kapsamındadır.
Hapiste LGBTİ+ Tematik Alanı, LGBTİ+ mahpusların yaşadığı hak ihlallerini tespit ederek görünür kılmakta, insan hakları başvuruları ve mektuplaşmalar yoluyla destek sağlamakta, ayrıca izleme ve değerlendirme faaliyetleri ile beraber sivil toplum örgütleriyle ortaklıklar geliştirmekte ve kamuoyu oluşturmaktadır. Tecrit, ayrımcılık, kötü muamele, sağlık hizmetlerine erişim sorunları ve güvenlik kaygıları gibi temel meseleler üzerine eğilmekte, çözüm odaklı yaklaşımlar geliştirerek yaşanılan sorunları azaltmayı amaçlamaktadır. İlk baskısı 2016 yılında yayımlanmış olan “Türkiye’de LGBTİ+ Mahpus Olmak” kitabı, LGBTİ+ mahpusların genel durumlarını, özgün ihtiyaçlarını ve karşılaştıkları hak ihlallerini kapsamlı bir şekilde incelemektedir. Her yıl yayımlanan raporlarla güncel veriler paylaşılmaktadır.
Kitaplar & Çeviriler
Hücre Hapsi Üzerine Bir Kaynak Kitap
Ante ad curae cubilia senectus primis netus. Euismod per torquent duis blandit purus dictum sem eu. Leo turpis lorem nostra dapibus parturient dictumst maximus class congue scelerisque.
Türkiye'de Ağırlaştırılmış Müebbet Hükümlüsü Mahpus Olmak
Ante ad curae cubilia senectus primis netus. Euismod per torquent duis blandit purus dictum sem eu. Leo turpis lorem nostra dapibus parturient dictumst maximus class congue scelerisque.
Bilgi Notları & Dilekçeler
Mahpusun Kendi İsteği ile Başka Bir Hapishaneye Nakil Dilekçesi
Vasilik dilekçe örneği
Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Başvuru Dilekçesi
Cinsiyet Uyum Süreci
Açık Ceza İnfaz Kurumuna Ayrılma Dilekçesi
Disiplin Cezası Dilekçe Örneği
Blog
Sık Sorulan Sorular
Ceza infaz kurumlarında bulunan, cinsel yönelim veya cinsiyet kimlikleri dolayısıyla lezbiyen, gey, biseksüel, trans veya interseks (LGBTİ+) olarak tanımlanan kişilerdir. LGBTİ+ mahpuslar, cinsel yönelimleri, cinsiyet kimlikleri veya biyolojik cinsiyet farklılıkları nedeniyle hem toplumda hem de hapishane ortamında ayrımcılığa, damgalamaya ve hak ihlallerine maruz kalabilmektedir.
CİSST’e gelen başvurulara göre koğuşların kalabalık, gürültülü, aydınlatma bakımından yetersiz olması, mahpusların ders çalışmasına engel olabilmektedir. Bu engelleri aşabilmek için herkesin uyuduğu gece saatlerinde ders çalışmayı tercih eden mahpusların günlük yaşam düzenleri bozulmaktadır. Öğrenme sürecinde dinleme, okuma, konuşma ve pratik uygulama yapabilme becerilerini geliştirme, geri bildirim alma imkânları bulunmayan mahpusların tek öğrenme yöntemi, ders materyallerini okumaktır. Bu durum, öğrenme süreçlerini daha da zorlaştırmaktadır.
Ayrıca mahpuslar, yakınları tarafından kargo yoluyla gönderilen eğitime ilişkin kitapların mahpuslara dağıtımının, mahpus nüfusunun artışı ve personel yetersizliği gibi nedenlerle uzun sürmesi sebebiyle, eğitim materyallerine erişimde gecikme yaşanabilmektedir. Açık Üniversite öğrencileri, eğitimlerini destekleyici ek kaynaklara ihtiyaç duyabilmekte, bunları temin etmek istemeleri halinde bu kaynaklar, kitap kotası sınırına takılmakta ve süreli/süresiz yayınlara erişime getirilen kısıtlamalara tâbi olmaktadır.
Ceza ve Tevkifevleri genel Müdürlüğü’nün internet sitesinde belli aralıklarla mevcut mahpus sayısı yayınlanmaktadır ancak bu veriler ikili cinsiyet sistemi esas alınarak paylaşılmaktadır. İstatistik verilere ilişkin CİSST’in yapmakta olduğu bilgi edinme başvuruları ise “kamuoyunu ilgilendirmeyen kurum içi bilgi” olduğu belirtilerek cevapsız bırakılmaktadır. Bu nedenlerle güncel LGBTİ+ mahpus sayısına ulaşılamamaktadır. 2021 Ekim ayında AİHM dahilinde görülen “X. v. Türkiye” davasının kararına yönelik Türkiye Hükümetinin verdiği aksiyon raporunda yer alan bilgilere göre 2020 yılı itibariyle cinsel yönelimi farklı olduğu bir raporla tespit edilen hükümlü ve tutukluların sayısı 164 olarak belirtilmiştir. Hükümetin tekrar 26 Nisan 2022 tarihinde verdiği eylem raporunda da Ceza İnfaz Kurumlarında tutulan hükümlülerin cinsel yönelimleri ve detaylarına ilişkin herhangi bir istatistiksel veri bulunmamaktadır ancak ceza infaz kurumları aracılığıyla yapılan ankette farklı cinsel yönelime sahip olduğu tespit edilenlerin sayısının 255 olduğu aktarılmıştır. Bu verinin Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü (CTE) tarafından verildiği belirtilse de, bu sayının nasıl ve hangi yöntemle elde edildiğine dair bilgi bulunmamaktadır.
LGBTİ+ mahpuslara ilişkin elimizde bulunan güncel istatistik bilgi CİSST’e ulaşmış veya derneğimizin basın vb. yollarla hakkında haberdar olup iletişime geçtiği mahpuslardan oluşmaktadır. Buna göre 2014 yılından itibaren kayıtlarımıza geçmiş LGBTİ+ mahpus sayısı 293’tür.* Kadın ve erkek hapishanelerindeki uygulama farklılıkları ve ayrımcılığa maruz kalmamak için LGBTİ+’ların kimliklerini gizlemek istemesi vb. nedenler göz önünde bulundurulduğunda gerçek mahpus sayısının çok daha fazla olduğu söylenilebilecektir.
*04.12.2024
Türkiye’de LGBTİ+ mahpuslar idari ve fiziki koşulları ikili cinsiyet sistemi esas alınarak natrans ve heteronormatif bir bakış açısıyla planlanmış, inşa edilmiş hapishanelerde tutulmaktadır. LGBTİ+ mahpuslar kimlik ya da pasaportlarında belirtilen cinsiyet hanesi göz önünde bulundurularak “uygun” görülen hapishanelere, koğuşlara yerleştirilirler. Trans mahpuslar resmi trans uyumu süreçlerinden geçtikleri ve kimlikte yer alan cinsiyet hanesi değiştirildiği koşulda cinsiyetleriyle uyumlu hapishanelere yerleştirilir, aksi takdirde kimlikte atanmış cinsiyetleri referans alınır. Lezbiyen, gey, biseksüel ve resmi trans uyum sürecine girmemiş LGBTİ+ mahpuslar hapishane idaresine açıldığı, sağlık raporu aldığı ya da bu kimlikleri dolayısıyla genel popülasyondan ayrı tutulma talebi olduğu koşullarda özel koğuşlara ya da tekli hücrelere yerleştirilirler.
LGBTİ+ mahpusların yaşadıkları temel sorunlar fiili tecrit uygulamaları, dış dünya ile ilişkilerin kısıtlı olması, ekonomik zorluklar, genel ve translara özgü sağlık hizmetlerine erişimde yaşanan engeller, adalete erişim engelleri, sevkler, cinsel şiddet ve ayrımcılık temelli işkence ile kötü muamele başlıklarında toplanabilir. LGBTİ+ mahpusların cinsiyet kimlikleriyle kesişen din, dil, uyruk, yaş, sağlık durumu gibi farklı kimlikleri veya durumlarından kaynaklı olarak özel ihtiyaçları bulunabilmekte ve yaşadıkları ihlallerin boyutları artabilmektedir.
Trans mahpusların Anayasanın 40. maddesine dayanarak ceza infaz sistemi kurumlarında kaldıkları süre boyunca uyum süreçlerini başlatma, devam ettirme ya da hormon replasman terapilerini sürdürmeleri mümkündür. Kimlik hanelerini değiştirmek isteyen trans mahpuslar için hastane süreçleri ve yasal prosedürler dışarıdaki gibidir. Kurum hekimi tarafından yazılacak reçete ile SGK tarafından karşılanan hormonlara erişilebilmektedir. Ancak uygulamada süreç kurumların değişebilen uygulamaları ve ayrımcı tutumları, hastane sevklerinin gecikmesi veya yapılmaması, süreç yürütülebilen eğitim araştırma hastanelerinin az sayıda ilde bulunması ve mahpusların bu illere sevklerinin yapılmaması, randevu bulunamaması, adalete erişim engeli nedeniyle yasal prosedürleri yürütmekte sorun yaşanması gibi nedenlerle engellenebilmekte veya sekteye uğrayabilmektedir.