Hapiste Öğrenim Hakkı
Hakkında:
Hapishanelerde tutuklu ya da hükümlü olarak tutulan ve herhangi bir kademede kesmek zorunda kaldıkları öğrenimlerine devam etmek isteyen bireylerin seslerini duyurmayı, onların öğrenim haklarını arayabilecekleri bir kanal açmayı amaçlamaktadır.
Türkiye’de öğrenciyken tutuklanan ve öğrenimine devam etmek isteyen kişilerle hapishanedeyken öğrenimini sürdüren, girdiği sınavlar sonucunda üniversiteyi kazanan mahpuslar kayıt ve sınavlara katılımdan, ders materyallerine erişime, ders çalışma koşullarından teknolojiye erişime kadar ciddi sorunlar yaşamaktadır. Yürütülen çalışma bir yandan mahpusların öğrenim hakkının elde edilmesini amaçlarken diğer yandan mahpusların hak arama bilincini geliştirmeyi ve onlar için de hak arama kanallarının yaratılmasını hedeflemektedir.
Hapiste Öğrenim Hakkı Tematik Alanı çalışmaları kapsamında 2021 yılında “Türkiye’de Öğrenci Mahpus Olmak” kitabı yayınlanmıştır. Kitap, hapishanede öğrenimini sürdürmeye çalışan mahpusların haklarına ilişkin bilgilendirme yapmayı amaçlamaktadır. Kitabın içeriğini mahpusların öğrenim hakkına ilişkin uluslararası ve yerel mevzuat, karşılaşılan zorluklar ve özgün ihtiyaçlar, emsal AYM ve AİHM kararları, dünyadan örnekler oluşturmaktadır.
Hapiste Öğrenim Hakkı Tematik Alanı tarafından her bir mahpusun öğrenim hakkına eşit şekilde ulaşmasını sağlamak amacıyla Hapiste Öğrenci Ağı isimli, içerisinde farklı sivil toplum örgütlerinin bulunduğu bir platform oluşturulmuştur. Her yıl düzenlediğimiz atölyelere katılarak, bu ağa katkıda bulunabilir ve savunuculuk faaliyetlerine destek olabilirsiniz.
Kitaplar & Çeviriler
Hücre Hapsi Üzerine Bir Kaynak Kitap
Ante ad curae cubilia senectus primis netus. Euismod per torquent duis blandit purus dictum sem eu. Leo turpis lorem nostra dapibus parturient dictumst maximus class congue scelerisque.
Türkiye'de Ağırlaştırılmış Müebbet Hükümlüsü Mahpus Olmak
Ante ad curae cubilia senectus primis netus. Euismod per torquent duis blandit purus dictum sem eu. Leo turpis lorem nostra dapibus parturient dictumst maximus class congue scelerisque.
Bilgi Notları & Dilekçeler
Mahpusun Kendi İsteği ile Başka Bir Hapishaneye Nakil Dilekçesi
Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Başvuru Dilekçesi
Sürekli Ve Süresiz Yayınları Kullanma Hakkına İlişkin Dilekçe
Disiplin Cezası Dilekçe Örneği
Blog
Sık Sorulan Sorular
Hapishanelerde mahpusların ders çalışabilmeleri için ayrılmış bölümler bulunmamaktadır. Mahpusların kütüphane kullanımları, kendilerine dağıtılan kitap listesinden kitap seçmekle sınırlıdır. Dolayısıyla mahpuslar koğuşlarında ders çalışmaktadır. Bir odada, yahut koğuşta birden fazla mahpus olması halinde, ders çalışmak için ihtiyaç duydukları masalar yetersiz kalabilmekte, fazla masa talepleri ise bazen kabul edilmemektedir.
CİSST’e gelen başvurulara göre koğuşların kalabalık, gürültülü, aydınlatma bakımından yetersiz olması, mahpusların ders çalışmasına engel olabilmektedir. Bu engelleri aşabilmek için herkesin uyuduğu gece saatlerinde ders çalışmayı tercih eden mahpusların günlük yaşam düzenleri bozulmaktadır. Öğrenme sürecinde dinleme, okuma, konuşma ve pratik uygulama yapabilme becerilerini geliştirme, geri bildirim alma imkânları bulunmayan mahpusların tek öğrenme yöntemi, ders materyallerini okumaktır. Bu durum, öğrenme süreçlerini daha da zorlaştırmaktadır.
Ayrıca mahpuslar, yakınları tarafından kargo yoluyla gönderilen eğitime ilişkin kitapların mahpuslara dağıtımının, mahpus nüfusunun artışı ve personel yetersizliği gibi nedenlerle uzun sürmesi sebebiyle, eğitim materyallerine erişimde gecikme yaşanabilmektedir. Açık Üniversite öğrencileri, eğitimlerini destekleyici ek kaynaklara ihtiyaç duyabilmekte, bunları temin etmek istemeleri halinde bu kaynaklar, kitap kotası sınırına takılmakta ve süreli/süresiz yayınlara erişime getirilen kısıtlamalara tâbi olmaktadır.
5275 Sayılı İnfaz Kanununa ve CTE’nin 46/1 Sayılı Genelgesine göre mahpusların hapishanede belirlenen bölümlerde, personel eşliğinde ve idarenin verdiği izne bağlı olarak eğitimde teknolojik imkânlardan yararlanması mümkündür. Ancak hapishane idareleri, mahpusların buna ilişkin taleplerini altyapı yetersizliği, güvenlik gibi gerekçelerle reddetmektedir. Mahpuslar idarenin bu kararlarına karşı hukuki itiraz mekanizmalarına başvurarak, kararın iptalini sağlayabilmektedir. Bilgisayar kullanımına izin verilen mahpusların, bilgisayarları kendi odalarına götürmeleri mümkün değildir. Öğrenci mahpusların hapishanede bilgisayar kullanımı için ayrılan bölümlerde, belirli saatler arasında, sınırlandırılmış internet bağlantısıyla UYAP üzerinden bilgisayar kullanmaları ve dersleri izlemeleri gerekir. Ancak, bilgisayar kullanımına ayrılan bu bölümlerin karanlık ve havasız olması, mahpusların kişisel ihtiyaçlarını karşılamak için odalarına gidip gelmek zorunda olmaları gibi sorunlar bu hakka erişimde güçlük yaratmaktadır. UYAP sisteminde yaşanan teknik sorunlar ise, öğrenci mahpusların sınavlara girmesinin veya dersleri takip etmesinin önünde engel oluşturabilmektedir.
7532 sayılı Noterlik Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 76’ncı maddesinde değişiklik yapıldı. Buna göre, kapalı hapishanelerdeki mahpusların örgün eğitime katılımı yalnızca kurum içi programlarla sınırlı tutulmaktadır. Kurum içi eğitim, mahpusların kişisel, akademik, sosyal ve mesleki gelişimini desteklemeyi amaçlayan faaliyetlerdir. Bu değişiklikle dışarıda örgün eğitime katılım kaldırılmış ve eğitim hakkı, kurumun kapasitesi ve güvenlik şartlarına bağlı olarak sunulmuştur.
7532 sayılı Noterlik Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 76’ncı maddesinde değişiklik yapıldı. Buna göre açık hapishanelerde tutulan mahpuslar tüm öğrenim türlerinden yararlanabilecektir. Ancak derslerde başarısızlık, devamsızlık, infaz kanununda yer alan disiplin cezalarını gerektiren fiillerin işlenmesi veya üniversitenin hapishanenin işleyişine uygun olmaması durumlarında öğrenim hakkı engellenebilir. Benzer bir şekilde üniversitenin hapishane işleyişine uygunluğu, mesafesi, toplu taşıma kısıtlılığı ve ders saatlerinin hapishane giriş çıkış saatlerine uymaması gibi faktörlere bağlı olarak uygun görülmediği takdirde öğrenim kısıtlanabilecektir.
7532 sayılı Noterlik Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 76’ncı maddesinde değişiklik yapıldı. Buna göre açık hapishanelerde tutulan mahpuslar tüm öğrenim türlerinden yararlanabilecektir. Ancak derslerde başarısızlık, devamsızlık, infaz kanununda yer alan disiplin cezalarını gerektiren fiillerin işlenmesi veya üniversitenin hapishanenin işleyişine uygun olmaması durumlarında öğrenim hakkı engellenebilir. Benzer bir şekilde üniversitenin hapishane işleyişine uygunluğu, mesafesi, toplu taşıma kısıtlılığı ve ders saatlerinin hapishane giriş çıkış saatlerine uymaması gibi faktörlere bağlı olarak uygun görülmediği takdirde öğrenim kısıtlanabilecektir.
Ulusal ve Uluslararası Mevzuat
- Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Ek 1 No’lu Protokol
- Avrupa Birliği Cezaevi Kuralları
- Birleşmiş Milletler Mahpusların Islahı İçin Asgari Standart Kurallar
- Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Üye Devletlere Cezaevlerinde Eğitim Hakkında R (89) 12 Sayılı Tavsiye Kararı
- 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun :
- Çocuk Hükümlü ve Tutukluların Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri Hakkında Genelge :
- MEB 2016/17 Sayılı Tutuklu ve Hükümlü Öğrenciler Konulu Genelge
- Genç ve Yetişkin Mahpusların Eğitimlerine İlişkin Genelge
