Hapiste Çocuk

12-18 yaş arasındaki tutuklu çocuklar ile hükümlü olup “kapalıya iade” disiplin cezası almış çocuklar, çocuk ve gençlik kapalı ceza infaz kurumlarında; hükümlü çocuklar, çocuk eğitimevlerinde kalır. Kural bu olmakla birlikte çocuğun tutuklandığı ilde çocuk ve gençlik kapalı ceza infaz kurumu yoksa ya da kapasite yetersiz ise çocuk, yetişkin hapishanesinin çocuk koğuşunda tutulur. Kız çocukların kadın hapishanelerinin çocuk koğuşlarında tutulması ise uygulamanın kendisi haline gelmiştir çünkü tutuklu kız çocukları için çocuk hapishanelerinde kendilerine ayrılan bir bölüm uygulamada yoktur. Çocuk ve gençlik kapalı ceza infaz kurumunda ya da çocuk eğitimevinde iken 18 yaşına giren çocuklar, talepleri halinde ve kurum idaresi uygun görürse 21 yaşına kadar çocuk hapishanelerinde tutulmaya devam edebilir ancak bu istisnai bir uygulamadır. 

0-6 yaş arası çocuklar ise anneleri hangi hapishanede tutuluyorsa onlarla tutulur. Kural olarak kadınlar kadın hapishanelerinde tutulsa da kadın hapishanesi olmayan illerde kadınlar, erkek hapishanelerinin kadın koğuşlarında tutulur. Ayrıca yeni bir uygulama olarak 0-6 yaş arası çocuklar, anneleri ile birlikte anne-çocuk ünitelerinde de tutulabilirler.

Telefonla Görüşme

Açık hapishane statüsündeki çocuk eğitimevlerinde tutulan hükümlü çocuklar, kurumdaki telefonlar aracılığıyla zaman sınırı olmadan istedikleri kişileri arayabilirler. 

Çocuk ve gençlik kapalı ceza infaz kurumlarındaki çocuklar kurumdaki telefonlardan sadece kanunda belirtilen kişileri arayabilirler (bunlar, kanunda 4. Dereceye kadar kan ve kayın hısımları, vasi ve eş olarak sayılmıştır). Eğer çocuğun kaldığı hapishanede görüntülü görüşme alt yapısı kurulduysa çocuk, Adalet Bakanlığı’nın belirttiği mobil uygulama üzerinden kanunda yazılı kişiler ile haftalık 60 dakika görüntülü görüşme yapabilir. Çocuğun haftalık ziyaretçisi gelmemişse görüşme hakkı 120 dakikaya uzatılır. 

Anneleriyle tutulan 0-6 yaş arası çocuklar için mevzuatta ayrıca bir telefonla görüşme süresi öngörülmemiştir. Bu çocuklar, annelerinin telefon görüş hakkı esnasında yakınları ile iletişim kurma şansına sahip olurlar. 

Ziyaretler

Çocuk mahpuslar, haftada bir defa 3. Dereceye kadar kan ve kayın hısımları tarafından ziyaret edilebilir (bunlar -çocuğun medeni ve hukuki statüsü uygun düştüğü müddetçe- eşi, anne, babası, büyükanne ve büyükbabası, çocuğu, torunu, kardeşi, gelini, damadı, kayınbiraderi, baldızı, yengesi, eniştesi, görümcesi, kayınvalidesi, kayınpederi, kayınvalidesinin annesi ve babası, kayınpederinin anne ve babası, eşinin başkasından olma çocuğu, büyükanne ve büyükbabasının anne ve babaları, torun çocuğu, kardeş çocuğu, eşi, amcası, halası, dayısı, teyzesi ve bunların eşleri ile vasisi ve kayyımıdır). Bunun dışında Adalet Bakanlığı’nın gösterdiği bayramlar ve özel günlerde de görüş günleri planlanabilir. Bu ziyaretlerin tamamı açık görüş şeklinde gerçekleşir. Çocuk mahpusların ziyaret süresi 1 saatten az ve 3 saatten fazla olamaz. Eğer bu akrabalar dışındaki kişilerin de ziyaret etmesi isteniyorsa mahpus çocuk, kuruma girdikten sonra 60 gün içerisinde kendisini ziyaret etmesi istenen üç kişiyi bildirmesi gerekir. Ayrıca çocuğun velisinden ya da vasisinden de bu kişilerle görüşebilmesi için onay alınır. Eğer yazdığı isimler de 18 yaşın altında ise bu ziyaretçilerin velilerinden ya da vasilerinden de izin alınması gerekir. 

Mahpus çocukların -herhangi bir disiplin cezası olsa dahi- aileleri, avukatları ve vasileriyle görüşme hakları engellenemez. 

Anneleriyle tutulan 0-6 yaş arası çocuklar annelerinin görüş hakkından faydalanma şartlarına tabidir ancak annelerinin talebi halinde idare ve gözlem kurulundan alınacak kararla babaları, kardeşleri ve büyükanne-büyükbabaları tarafından ziyaret edilmeleri halinde anneye verilen kapalı görüşler, açık görüş şeklinde uygulanabilir. 

Ev Ziyareti

Eğitimevlerindeki çocuklar, kurum en üst amirinin önerisi ve Cumhuriyet Başsavcılığı’nın onayı ile üç ayda bir, yolda geçen süre hariç 7 günlük ev iznine sahip olabilirler. 

Anneleriyle tutulan 0-6 yaş arası çocuklar, dışarıda bakımlarını üstlenen kimse varsa ve annesi de buna rıza gösteriyorsa belirli zamanlarda dışarıdaki yakına teslim edilip sonrasında hapishaneye geri dönebilir. Ayrıca açık ceza infaz kurumlarında anneleriyle tutulan çocuklar da yukarıda anılı düzende annesiyle birlikte ev iznine çıkabilir. 

Açık ceza infaz kurumundaki kişilerin ve eğitimevindeki çocukların izinle evlerine gidebilmesi için bunu engelleyen bir disiplin cezaları olmaması gerekir.

Mevzuata göre dışarıda bakımını üstlenecek kimsesi olmayan 0-6 yaş arasındaki çocuklar anneleriyle birlikte hapishaneye girebilir. 3 yaşını doldurmuş çocuklar, hakim kararıyla çocuk yuvalarına veya yetiştirme yurtlarına yerleştirilebilir. Çocuk, 6 yaşına kadar annesinin yanında kalmaktayken yaşı dolunca artık kurumdan çıkmak zorundadır. Dışarıda bakımını üstlenecek kimse yoksa Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın bünyesindeki uygun kuruma yerleştirilir. Bu kurumlarda kalan çocukların hapishanedeki anneleri ile düzenli ilişki kurabilmeleri için bir planlama yapılmalıdır.

Yargılaması devam eden çocukların ne zaman tahliye olacağı belli değildir. Dosyaya bakan hakim, duruşmada ya da ara tutukluluk değerlendirmelerinde çocuğun tahliye olmasına karar verebilir ve bunu hapishane idaresine bildirir.

Hükümlü çocukların ne zaman tahliye olacakları müddetnamelerinden anlaşılır. Müddetnamede denetimli serbestliğe çıkma tarihi, koşullu salıverilme tarihi ve hak ederek tahliye (tüm cezanın bittiği kabul edilen tarih) ayrı ayrı yazar. Hükümlü çocuklar için hapishanedeki birimlerin tahliye sonrasına hazırlık planı yapması gerekir. Çıktığında nerelerde iş bulabilir, eğitimine devam etmek istiyorsa ne yapmalıdır gibi çocuğu bilgilendirmelidir. Hükümlü çocuk denetimli serbestlikte tahliye sonrası programlara katılır. Bu programların ne olacağı, kendisinin ne yapması gerektiği ve denetimli serbestliğin kendisine ne gibi şeyler sağlayacağına ilişkin bilgileri oradaki uzmanlardan almalıdır.