Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneğine 27.07-12.08.2020 tarihleri arasında danışma hattından gelen şikayetler, hapishanelerin ve mahpusların bilgileri gizli tutularak raporlanmıştır. Koronavirüs salgınından güncel rapor tarihine kadar 104 farklı hapishaneden başvuru alınmıştır. Bu 104 kurumun 59’u kapalı ceza infaz kurumu, 45’i açık ceza infaz kurumudur. Hazırlanan raporlar belirtilen tarihleri kapsar ve bu tarihlerdeki güncel şikayetleri içerir. Raporları karşılaştırarak hangi şikayetlerin süreç içerisinde azaldığını, hangi konularda yeni başvuruların eklendiğini takip edebilirsiniz. Bu raporda da risk grubunda olan hasta mahpusların güncel sağlık sorunlarına, şikayetlerine ve taleplerine yer verilecektir. Bilgilerinin paylaşılmasını isteyen hasta mahpusların durumlarını vaka başlığından okuyabilirsiniz.

 

Hapishanelerde Kapasite Sorunu

Hapishanelerde kapasite sorunu uzun süredir devam etmektedir ve mahpuslar bu sebeple birçok sorun yaşamaktadır. Aşağıda belirtilen sorunlara ek olarak kapasite aşımından kaynaklı birçok ihlal başvurusunun öne çıktığı söylenebilir. Mahpuslar koğuşlarının kalabalık, yatakların birbirlerine yakın mesafede olduğunu, bu yakınlıkta uyumak zorunda kaldıklarını, sosyal mesafe koyamadıklarını, açık hapishanelerde farklı koğuşlarda kalan mahpusların ortak alanlarda ve yemekhanelerde bir araya gelmek zorunda kaldıklarını aktarmışlardır.

 

Hapishanelerin Genel Durumu ve Hijyen Önlemleri

• Salgın başlangıcında hapishaneler belli aralıklarla ve düzenli şekilde dezenfekte edilirken son dönemde bu sıklığın azaldığı,
• Koridorlara dezenfekte malzemesi koyan hapishanelerin sayısının oldukça az olduğu,
• Bazı hapishanelerin ortak kullanım alanlarının duvarlarına, koridorlara dezenfektan düzeneklerinin eklendiği,
• Bazı kapalı hapishanelerde koğuş pencerelerinin küçük olması sebebiyle yeterince havalandırılamadığı ve bazı hapishanelerde pencerelerin mahpuslar tarafından açılmaması için sabitlendiği,
• Bazı hapishanelerde havalandırmaların keyfi olarak geç açıldığı ve erken kapatıldığı,
• Havalandırmanın kapatılmasının temiz hava ve sosyal mesafe imkanlarını asgariye indirdiği,
• Bazı açık hapishanelerde yemekhane ve kantin sırasına girildiğinde sosyal mesafenin sağlanamadığı,
• Bazı hapishanelerde nevresimlerin altı ayda bir değiştirildiği belirtilmiştir.

 

Mahpusların Hijyeni

• Bazı hapishane idareleri koğuşlara sabun, çamaşır suyu ve dezenfektanı ücretsiz dağıtırken bazı hapishanelerde bu malzemelerin ücretsiz dağıtılmadığı,
• Ücretsiz dağıtılan malzemelerin sınırlı ve ihtiyacı karşılama konusunda yetersiz olduğu,
• Bazı hapishanelerde mahpusların sadece telefon görüşleri sırasında dezenfektana erişebildiği,
• Bazı hapishanelerde telefon görüşmesi yapan mahpuslara maske verildiği, bazı hapishanelerde ise mahpuslar talep etmelerine rağmen telefon görüşmesi sırasında maske kullanamadıkları,
• Bazı hapishanelerin kantinlerinde maske satılmadığı, ücretini ödeyerek maske almak isteyen mahpuslara da bu imkânın sağlanmadığı,
• Bazı hapishanelerde ücretsiz temizlik malzemesinin sağlanmadığı, ücretini ödeyemeyen, maddi durumu iyi olmayan mahpuslara da malzeme sağlanmadığı,
• Birçok hapishanede tuvaletlere temizlik ve hijyen malzemelerinin konulmadığı,
• Banyoların kirli olduğu,
• Lavabo sayısının az olduğu,
• Suların sık sık kesildiği, sıcak suyun sınırlı ve belirli zamanlarda verildiği,
• Sıcaklığın yüksek olduğu bölgelerdeki hapishanelerde su kesintilerinin daha büyük sorunlara sebep olduğu,
• Kişisel hijyenin sağlanmasında sorunlar yaşandığı belirtilmiştir.

 

Beslenme

• Bazı kapalı hapishanelere verilen yemeklerin kısıtlı ve kalitesiz olduğu, hijyenik olmadığı,
• Bazı hapishanelerde verilen ekmeklerin gramajının düşürüldüğü,
• Yemeklerin tüm mahpusların ihtiyacını karşılamada yetersiz olduğu,
• Tüm bu sorunlar sebebiyle hapishanelerde dağıtılan yemekleri yiyemeyen mahpusların beslenme ihtiyaçlarını kantinden karşılamak zorunda bırakıldıkları,
• Kantindeki ürünlerin pahalı ve ürün çeşitliliğinin az olduğu,
• Açık hapishanelerin kantinlerinde satılan ürünlerin kapalı hapishanelerin kantinlerinde satılan ürünlerden daha pahalı olduğu,
• Bazı açık hapishanelerde kantinin belirli zamanlarda açıldığı, bu sınırlı sürede ihtiyaçların karşılanamadığı, kantinlerin önünde uzun sıralar olduğu ve sosyal mesafenin ihlal edildiği,
• Diyet yemek verilmediği, diyet yemek veren hapishanelerde ise hastalıklar dikkate alınmadan tek tip diyet yemek verildiği,
• Vitamin ve bağışıklık güçlendirici takviyelerin sağlanmadığı belirtilmiştir.

 

 Sağlık hakkına erişim

• Hasta, yaşlı ve risk grubuna giren mahpuslar için önlemler alınmadığı, temizlik malzemesinin dağıtılmadığı, mahpusların önlemlerini kendileri aldığı,
• Bazı hapishanelerde doktorun revire gelmediği veya düzenli gelmediği,
• Mahpuslar revire çıksalar da tüm ilaçlara erişemedikleri ve tahlillerinin yapılmadığı,
• Bazı hapishanelerde hasta mahpuslara ilaçlarının zamanında verilmediği,
• Birçok hapishanede hastane sevklerinin ve düzenli tedavi görme olanaklarının olmadığı,
• Bazı hapishanelerde sınırlı sayıda hastane sevki yapıldığı,
• Birçok hapishanede diş ünitelerinin hizmet vermediği, hapishanelerdeki diş hekimlerinden hizmet alınamadığı, mahpusların hastane sevkleri yapılamadığı için dişten kaynaklı şikayetlerinin arttığı,
• Revir doktorlarının mahpusların sağlık durumları sebebiyle hastaneye sevk edilmesinin gerekli olduğunu ifade ettikleri hallerde dahi hapishane idarelerinin hastane sevklerini gerçekleştirmediği,
• Kronik hasta mahpusların hastane sevklerinin uzun zamandır yapılmamasının sağlık sorunlarının artmasına neden olduğu ve bunun durumlarını kritik aşamalara getirdiği,
• Birden fazla mahpusun ringlerde taşınmasının bulaş riskini arttırdığı,
• Mahpusların götürüldükleri hastanelerin bulundukları hapishanelerden uzak olması sebebiyle ringlerde kalma sürelerini ve hastalık riskinin arttığı belirtilmiştir.

 

Karantina Koğuşları

• Hastaneden dönüşte 14 gün boyunca karantinada kalarak virüs kapma riskinin artacağı endişesiyle genel olarak tüm mahpusların hastaneye sevk konusundaki endişelerinin arttığı, hayatlarını tek başına idame ettiremeyen mahpusların da karantinada ihtiyaçlarını nasıl gidereceklerini bilemedikleri için hastaneye sevk olmak istemedikleri,
• Hastaneye gitmek zorunda kalan ağır hasta mahpusların hastaneden döndükten sonra karantinada tutulduğu ve ihtiyaçlarını tek başına karşılayamayan mahpusların birçok problem yaşadıkları,
• Gözlem altında tutulmaları ve tek başına kalamayacaklarına dair doktor raporları bulunan hasta mahpusların, karantina koğuşlarında tek tutulmaya devam edildiği,
• Bazı hapishanelerdeki karantina koğuşlarının yeterince havalandırılmadığı,
• Bazı hapishanelerde karantinada tek tutulan mahpusların havalandırmaya çıkarılmadıkları veya havalandırma olmayan alanlarda tutuldukları, bu nedenle karantina koşullarının ağır bir hücre cezası şeklinde uygulandığı,
• Bazı hapishanelerde karantina olarak kullanılan alanların koğuş şeklinde olduğu, mahpusların kalabalık gruplar halinde kaldıkları,
• Bazı hapishanelerin karantina bölümlerinde kalan mahpusların gazete, radyo, TV, kitap, semaver gibi temel ihtiyaçlarının karşılanmadığı,
• Pandemi döneminde bilgi alma kaynakları sınırlandırılan mahpusların kurum kantininden ücret ödeyerek aldıkları radyolara el konulduğu,
• Bazı hapishanelerde Kovid-19 şüphesi veya önlemleri sebebiyle karantinada tutulan mahpusların diğer mahpuslara göre telefon hakları ve açık havaya erişimlerinin sağlanmadığı,
• Bazı ağır hasta mahpusların karantina koşulların olumsuz etkileri sebebiyle sağlık durumlarının daha da kötüleştiği belirtilmiştir.

 

Vakalar

• Mehmet Salih Filiz – Ödemiş T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

23 yaşında bağırsak kanseri tanısı kondu. Tedavisi devam ederken Antalya L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumundan Ödemiş T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumuna zorunlu sevk edildi. 1 aydır Ödemiş T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda kalıyor. Ödemiş T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda kaldığı süre zarfında sağlığı kötüye gitti. Akciğerleri iyi değil ve sürekli kan kusuyor. Özel bir mama ile besleniyor. İlaçları Avrupa’dan geldiği gerekçesiyle kendisine verilmiyor. Maske ve temizlik malzemesi sağlanmamış. Bulunduğu koğuşta sosyal mesafe imkânı yok. Kendisini gören doktor acil hastane sevki istemesine rağmen hastane sevkleri yapılmadı. Hastane sevki yapılabilmesi için Filiz’den koronavirüs olması ve herhangi bir sağlık ihlali durumunda yetkililerin bu durumu kabul etmeyeceğini içeren bir dilekçe imzalaması istendi. Ailesi ve kendisi hastaneye sevk olduktan sonra 14 gün hapishanede karantinada kalması gerekeceği ve tek başına hayatını idame ettiremeyeceği için hastaneye sevk olması konusunda endişeli.

 

• Deniz Yıldırım – Elazığ 1 Nolu Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

4 yıldır tutuklu. Bağırsak ve kolon kanseri. 31 Ocak tarihinde ameliyat oldu. İnce bağırsağının bir kısmı dışarıda. 9 Mart’ta kemoterapiye başladı ve kemoterapisi devam ediyor. Karantinada yalnız tutuluyor fakat ihtiyaçlarını tek başına gideremiyor. Ailesi herhangi bir sağlık problemi ile karşılaştığında yanında müdahale edecek kimse olmaması sebebiyle tek tutulmasının bir sorun olduğunu belirtiyor.

Yıldırım, hastaneye sevk edildiği sırada temas ettiği kişilerin sayısına dikkat edilmemesi sebebiyle Kovid-19 oldu. Yıldırım’ın ailesi tedavi sonucunda testinin negatif çıktığını ve hastalığı atlattığını açıklamıştır.

 

• Abdulsamet Durak – Türkoğlu 1 Nolu L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

Kalp krizi geçirdi. Hastanede anjiyo oldu ve var olan iki stentine ek olarak iki stent daha takıldı. Hastanede kaldığı 3 gün boyunca kelepçeli olarak tedavisi devam etti, psikolojik şiddete maruz kaldı. Hapishanede yeterli bakım sağlanamayacağını düşündüğü için bypass olmadı. Şu an hapishanede karantinada tutuluyor. Koğuşunda kalan bir arkadaşı yanında kalıyor ve bakımını sağlıyor.

 

• Mehmet Emin Özkan – Diyarbakır D Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

Mehmet Emin Özkan 82 yaşında Diyarbakır D Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’nda kalıyor. Vücudundaki %87 oranında fonksiyon kaybının yanı sıra alzheimer, kötü huylu guatr, yüksek tansiyon, bağırsak ve kalp hastalıkları ve beyninde baloncuk var. Alzheimerdan kaynaklı hafıza kaybı kaybı ve iki kulağında da işitme kaybı var. Şimdiye kadar 5 kalp krizi ve 4 anjiyo geçirdi. Hayatını tek başına idame ettiremeyen Özkan’ın bakımıyla aynı koğuşta birlikte kaldığı oğlu ilgileniyor. Pandemi sürecinde, risk grubunda olan ve hiçbir tedavisi yapılamayan, Özkan’ın Adli Tıp Kurumu başvurusu reddedildi.

 

Diğer Şikayetler

• Alınan yeni önlemlerle birlikte ziyaret hakkı yerine geçen telefon görüşünün haftada bir veya iki kere olmak üzere toplamda 20 dakika yapıldığı,
• Salgın sürecinde mahpusların aileleriyle diyalog kurdukları araçların sınırlandırıldığı,
• Salgın sürecinde iletişim cezalarının ertelenmediği ve uygulandığı; iletişim cezası sebebiyle mahpusların ailelerini arayamadığı ve bu durumun mahpusları ve aileleri psikolojik olarak olumsuz etkilediği,
• Bazı kapalı hapishanelerde kapalı görüşün gerçekleştirildiği ve olumsuz bir durumla karşılaşılmadığı,
• Bazı hapishanelerde görüş kabinin görüşten önce ve sonra dezenfekte edileceğinin söylendiği, bu nedenle 1 saat sürmesi beklenen kapalı görüşlerin farklı gerekçelerle 35-40 dakika yapıldığı, bu durumun uzak şehirlerden gelen mahpus yakınlarını psikolojik olarak zorladığını,
• Mahpus yakınlarına görüşlerin nasıl gerçekleştirileceği ve alınan yeni önlemlere ilişkin yeterli bilgi verilmediği,
• Mahpusların kaldıkları hapishanelerin, ailelerinin ikamet ettiği şehirlerden uzak olması sebebiyle ailelerin görüşe gelemediği, bu durumun mahpusların görüş hakkını engellediği,
• Görüşe gelemeyen ailelerin mahpuslara koli gönderdikleri, bulaş riski taşımamasına rağmen bu kolilerin mahpuslara teslim edilmediği,
• Bazı açık hapishanelerde kalan mahpusların kapalı görüş gerçekleştiremediği,
• Bazı hapishanelerde dijital sayım uygulamasına başlandığı ve parmak okutularak sayım yapıldığı,
• Bu önlemlerle birlikte bazı kapalı hapishanelerde mahpusların kullandıkları ortak alanların tamamen kapatıldığı ve mahpusların kullanımına izin verilmediği,
• Aynı koğuşta kalan ve temas halinde olan mahpuslar risk altında olmamalarına rağmen açık spor salonlarına çıkarılmadığı,
• Hapishanelerde sosyal etkinliklerin yapılamadığı,
• Mahpusların farklı talepleri salgın koşulları gerekçe gösterilerek reddedildiği,
• Bazı hapishanelerde Covid-19 vakası olmamasına rağmen koğuş değişikliği taleplerinin reddedildiği,
• Telefon hakkı sağlanan mahpusların telefon üzerinden şikayetlerini anlatamadıkları,
• Bazı hapishanelerde mahpusların yasal hakları olmasına rağmen dilekçe numaralarının kendilerine verilmediği ve başvurularının sonuçlarını alamadıkları, bu nedenle dilekçelerinin işleme alınmadığını düşündükleri,
• Mahpuslar hapishanelerdeki hak ihlalleri ve şikayetlerini idari kurumlara başvuru yoluyla ilettiklerini fakat bu başvurularla ilgili cevap alamadıklarını,
• Şikayetlerini hapishane idaresine iletmek isteyen mahpusların salgın gerekçe gösterilerek görüşmelerinin gerçekleştirilmediği,
• Mahpuslar yaşadıkları sorunlara itiraz ettiklerinde infaz koruma memurları tarafından disiplin cezası ile tehdit edildiklerini,
• Hapishane kaynaklı sorunları çözülmeyen mahpusların bireysel veya grup olarak açlık grevine başladıkları,
• Açlık grevindeki mahpusların istekleri dışında kaldıkları hapishanelerden uzak şehirlere sürgün edildikleri, ringlerde uzun mesafe seyahat etmenin koronavirüs riskini arttırdığı,
• Açık hapishanede kalan mahpusların herhangi bir konuda rahatsızlıklarını dile getirdiklerinde kapalı hapishaneye gönderilmekle tehdit edildiği,
• Bazı hapishanelerde mahpuslar müddetnamelerine ilişkin talepte bulundukları halde kendilerine verilmediği,
• Bazı hapishanelerde mahpusların mektup göndermesinin ve mektup almasının engellendiği, bazı hapishanelerde mektupların ayda bir dağıtıldığı,
• Salgınla ilgili şikayetlerini mahpuslar mektuplar üzerinden aktaramadıklarını, mektuplarının sansürlendiğini,
• Bazı hapishanelerde gazetelerin mahpuslara verilmediği veya sınırlı şekilde verildiği,
• Bazı hapishanelerde salgın sürecinde kitaba erişim konusunda sorunlar yaşandığı,
• Bazı hapishanelerde depolarda bulunan kitapların değişiminde uzun gecikmeler yaşandığı,
• Bazı hapishanelerde mahpuslara dışarıdan gönderilen kıyafetlerin veya depodaki kıyafetlerinin verilmediği,
• Bazı açık hapishanelerde telefon sayısının yeterli olmadığı bu nedenle telefon sıralarının uzadığı,
• Hapishanelerin normalleşme sürecinden etkilenmediği ve normalleşmeye dönük bir adım atılmadığı,
• Bazı hapishanelerde avukat görüşlerinin kapalı görüş olarak yapılmaya devam ettiği, avukatların itiraz ettikleri, avukatların itiraz etmesine rağmen görüşlerin kapalı yapıldığı,
• Açık hapishanelerde çalışan mahpuslara çalıştıkları günlerde bir maske verildiği,
• Hapishane dışı görevlerde çalıştırılan mahpusların, görevlerinden döndüklerinde ve hapishaneye giriş aşamasında sağlık durumlarının kontrol edilmediği ve yeterli önlemin alınmadığı,
• Bazı hapishanelerde mahpusların beş aydır berbere çıkarılmalarına izin verilmediği, erkek mahpusların makas ve tıraş makinesi taleplerinin karşılanmadığı,
• Bazı hapishanelerde uyuz ve ishal gibi farklı salgın hastalıkların başladığı, uyuz salgını için gereken önlemlerin alınmadığı,
• Hapishanelerde karantina kaynaklı vardiyalı çalışma sistemi sebebiyle mahpuslara yönelik kötü muamelenin, psikolojik baskının, sözlü ve fiziksel şiddetin arttığı,
• Bazı hapishanelerde sevk taleplerinin işleme alınırken bazılarında sistem kapalı denilerek işleme alınmadığı,
• Açık hapishanelerde kalan mahpusların 3-7 gün arasında değişen izinleri koronavirüs salgını sebebiyle uzatıldığı, mahpusların bu süreçte çalışma izinleri ve farklı sosyal güvenceleri olmaması sebebiyle hastalanmaları durumunda sağlık hizmetlerinden faydalanamadıkları, devlet hastanelerinden hizmet alamadıkları ve özel hastanelere gitmek zorunda kaldıkları, bu durumun maddi olarak mahpusları fazlasıyla zorladığı,
• İzne çıkan ve ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanan mahpusların bu süreçte Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfından destek alamadıkları belirtilmiştir.

 

Özel İhtiyacı Olan Mahpusların Karşılaştıkları Sorunlar

• Ağırlaştırılmış müebbet mahpusların aileleriyle görüş gerçekleştiremediği, diğer mahpuslardan farklı olarak telefon haklarının bu süreçte artırılmadığı,
• Tek başına tutulan ve ortak alanlardan diğer mahpuslar gibi faydalanamayan, sosyalleşme imkânı olmayan mahpusların aileleriyle görüşmelerinin de asgariye inmesinin tecrit koşullarını arttırdığı,
• Yabancı uyruklu mahpusların, sınırların kapalı olması sebebiyle para ve kargo alamadığı, yurtdışına telefon görüşlerinin de aksadığı, bazı yerlerde durduğu, yeni başlatılan görüşme hakkından faydalanamadıkları,
• Cinsiyet geçiş sürecinde olan trans mahpusların hastane sevklerinin durması sebebiyle cinsiyet geçiş süreçlerine devam edemedikleri,
• Risk grubunda olan 65 yaş üstü mahpuslar için hiçbir ek önlem alınmadığı,
• Engelli mahpusların salgından kaynaklı farklılaşan ihtiyaçlarını karşılamak için özel bir çalışma veya planlama yapılmadığı belirtilmiştir.