Kamu Denetçiliği Kurumu, CİSST’in Temmuz 2018’de Adalet Bakanlığı’na yaptığı bilgi edinme başvurularının cevaplandırılmamasını, hukuka aykırı buldu. Karara ulaşmak için: KDK Kararı CİSST bilgi edinme başvuruları
Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği (CİSST), izleme ve savunuculuk faaliyetleri kapsamında hapishanelere ilişkin bilgi edinme başvuruları yapmaktadır. Bu başvurular, hapishanedeki özel ihtiyaç sahibi mahpusların nüfusları, tutulma şartları, mevzuatın uygulanmasından kaynaklanan çeşitli bilgi taleplerini içermektedir. Ne var ki Adalet Bakanlığı, yapılan başvuruların hemen hepsine “Kurum ve kuruluşların, kamuoyunu ilgilendirmeyen ve sadece kendi personeli ile kurum içi uygulamalarına ilişkin düzenlemeler hakkındaki bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakkının kapsamı dışındadır.” (Bilgi Edinme Hakkı Kanunu madde 25) cevabını vererek bilgi paylaşmaktan imtina etmektedir. CİSST’in Hapiste Çocuk ağı olarak 2018 yılında yapılan bilgi edinme başvurularında toplamda 56 soru sorulmuş, bunlardan yalnızca birine bilgi içeren cevap verilmiştir. Özellikle yasal düzenlemeler neticesinde başvuruların Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi’ne yapılmaya başlanmasından sonra tüzel kişi olarak başvurular yapılamamış, üyeler üzerinden bilgi edinme başvuruları yapılmaya devam edilmiştir.
Bilgi edinme hakkının ilgili kurumlarca kanundaki sınırların genişletilerek yorumlanmasından dolayı işlevsiz hale getirildiğini söylemek yerinde olacaktır. Bu durum hakka erişimin engellenmesi anlamına geldiğinden CİSST, idarenin işleminin hukuka aykırı olduğunu dile getiren bir başvuruyla süreci Kamu Denetçiliği Kurumu’na taşımıştır. Temmuz 2019’da CİSST’in hapishanedeki çocuklarla ilgili yaptığı iki farklı bilgi edinme başvurusunda aşağıdaki sorular sorulmuştur:
Türkiye hapishanelerinde tutuklu, hükümözlü ve hükümlü olarak ayrı ayrı 12-18 yaş arasında kaç oğlan çocuğu bulunmaktadır?
Türkiye hapishanelerinde tutuklu, hükümözlü ve hükümlü olarak ayrı ayrı 12-18 yaş arasında kaç kız çocuğu bulunmaktadır?
Mahpus çocuklardan toplamda kaçı hapishaneye girmeden önce psikiyatrik ilaç kullanmaktaydı?
Mahpus çocuklardan toplamda kaçı hapishanede bulunduğu sırada psikiyatrik ilaç kullanmaya başlamıştır?”
08/07/2019 tarihi itibariyle Türkiye hapishanelerinde 0-6 yaş arasında kaç çocuk anneleriyle birlikte tutulmaktadır? Bu çocukların yaşa göre dağılımları nedir?
Mahpusların kaldıkları koğuşlara 0-6 yaş arasındaki çocukların faydalanabilmesi için oyuncak sokulabilmekte midir? Ne tür oyuncaklar koğuşlara alınmaktadır?
0-6 yaş arasındaki çocukların hapishanelerde oyuncaklara ve oyun alanlarına erişimiyle ilgili Adalet Bakanlığı bünyesinde yapılan çalışma ve açıklamalar nelerdir?”
Tüm sorulara kamuoyunu ilgilendirmeyen kurum içi uygulamalar olduğu gerekçesiyle Adalet Bakanlığı’nca bilgi içeren cevap verilmemiştir.
Kamu Denetçiliği Kurumu, CİSST’in başvurusunu değerlendirerek çocukların psikiyatrik ilaç kullanımına dair yöneltilen soruların özel araştırma gerektirebileceğinden veri içeren bilgi verilemeyebileceğini belirtirken kalan sorulara dair bilgi paylaşılmamasının hukuka ve hakkaniyete uygun olmadığı sonuç ve kanaatine varmıştır.
Kurumun kararından idarenin veri paylaşma yükümlülüğü şu şekilde dile getirilmiştir:
“…bilgi edinme hakkının demokratik ve şeffaf yönetimin gereği olan eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerinin sağlanmasının çok önemli bir aracı olduğu göz önünde bulundurulup başvuranın ceza infaz kurumları hakkında akademik araştırmalar yapan bir dernek üyesi olarak ceza infaz kurumlarında tutulan çocuk mahpusların yaş ve cinsiyet dağılımları ile oyuncağa erişim hakkındaki bilgilendirilme talebinin idarece reddedilmesi işleminin hukuka ve hakkaniyete uygun olmadığı sonuç ve kanaatine varılmıştır.”
Bu karar neticesinde ilgili soruların cevaplandırılması için Adalet Bakanlığı’na makul sürede bilgi paylaşması için tavsiyede bulunulmuştur.
Adalet Bakanlığı’nın uzun süreden beri veri paylaşmaması, hapishanelerdeki koşulların ve bu koşulların yarattığı insan hakları ihlallerinin araştırılması önünde bir engel doğurmaktadır. Bakanlığın bu tutumuyla yalnızca bilgi edinme başvurularında karşılaşılmamaktadır. Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü’nin resmi internet sitesinde en son yayınladığı faaliyet yılı raporu 2016 yılına aittir. Hapishaneler gibi sivil denetime kapalı kurumların bilgi paylaşımlarıyla daha izole hale gelmesi, mevcut koşullar ve hak ihlallerinin izlenebilmesi açısından endişe verici bulunmaktadır.
