Hapishaneler denildiğinde akla çalışmak, mahpusların çalıştırılması ya hiç gelmez ya da bu konu
oldukça tali olarak görülür ve görmezden gelinir. Göz ardı edilen, yok sayılan, emek ve insan hakları
örgütlerinin radarına girmeyi dahi başaramayan bu konu Türkiye’nin ceza infaz sisteminde hacim
olarak giderek büyüyen bir yer ediniyor kendisine. Bu raporda işçi mahpusların güncel durumuna ilişkin konulara yer verilmiştir.
Bu raporda Türkiye hapishanelerinde bulunan öğrenci mahpusların istatistiki bilgilerine yer verilmiştir.
Bu raporda CİSST Hapiste Çocuk tematik alanının izleme, savunuculuk ve raporlama faaliyetleriyle elde ettiği veriler, Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin 30. Yılında Türkiye’de Çocuk Mahpus Olmak tematik raporu, Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (BMÇHS), Özgürlüğünden Yoksun Bırakılmış Çocukların Korunmasına İlişkin Birleşmiş Milletler Kuralları (Havana Kuralları), Türkiye’nin birleştirilmiş dördüncü ve beşinci periyodik raporu (Periyodik Rapor) ve halihazırdaki uygulamalar değerlendirilmiştir. Rapor, bir tematik alana özgü hazırlandığı için Periyodik Raporun yalnızca hapishanedeki çocuklarla ilgili kısmına dair analizler yapılmıştır.
In this supplementary report, the data obtained through monitoring, advocacy, and reporting activities of the CISST Child in Prison thematic area, the thematic report titled Being a Child Prisoner in Turkey on the 30th Anniversary of the United Nations Convention on the Rights of the Child, the United Nations Convention on the Rights of the Child (UNCRC), the United Nations Rules for the Protection of Juveniles Deprived of their Liberty (the Havana Rules), combined fourth and fifth periodic reports submitted by Turkey under article 44 of the Convention (Periodic Report), and current practices were evaluated. Since the report is prepared specifically for a thematic area, only the part of the Periodic Report dealing with children in prison was analyzed. In this document, which covers planning for the years 2013-2017, it is emphasized that the juvenile justice system does not have sanctions specific to children, the general practices regarding imprisonment are also binding for children, the regulations stipulated in the Juvenile Protection Law are not implemented, and imprisonment is not seen as a last resort. In the Periodic Report, juvenile prisoners were examined under the heading of “Children in conflict with the law, child victims and child witnesses”.
“Deprem ve Hapishaneler” başlıklı bu rapor, depremin mahpuslar üzerindeki etkisini ve deprem sonrası yaşananları aktarmaktadır. Rapor derneğin iletişim kurabildiği mahpus ve mahpus yakınlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda hazırlanmış olup depremden etkilenen tüm hapishaneleri ve depremzede mahpusların tamamının durumunu kapsamamaktadır. Bu rapor, mahpus ve mahpus yakınlarının aktarımları ve çeşitli hapishane ziyaretleri sonucunda dernek çalışanları ve gönüllü avukatlarımızın çabaları ile hazırlanmıştır. Rapordaki sorular Penal Reform İnternational (PRI) tarafından hazırlanan hapishaneler için deprem riski azaltma kılavuzu temel alınarak hazırlanmıştır.
Depremin kapsamı ve yarattığı sonuçlar çok daha fazla olsa da bir sınırlılık olarak elinizdeki raporda aşağıdaki sorulara yanıt arandı.
1. Kurumda deprem nasıl hissedildi, yıkım veya can kaybı yaşandı mı?
2. Deprem sırasında ve sonrasında bilgilendirme yapıldı mı? Mahpuslar güvenli bir bölgeye alındılar mı? Kurum
içinden ya da dışından acil durum ekiplerinden destek aldılar mı?
3. Deprem sonrasında, elektrik, temiz su, yiyecek, temizlik malzemesi vb. konularda sorunlar yaşandı mı?
4. Deprem anında ve sonrasında hapishanede bulunan yaşlılar, engelli kişiler, ciddi sağlık sorunları olanlar,
hamile kadınlar gibi özel ihtiyaçları olan mahpuslara yönelik ne gibi önlemler alındı?
5. Deprem sonrasında aileleri ile iletişimleri sağlandı mı? Dış dünyadan deprem hakkında haber alma kanalları
yaratıldı mı?
6. Deprem sırasında veya sonrasında kurumda isyan, ayaklanma, firar gibi durumlar ile karşılaşıldı mı?
7. Mahpuslar deprem sırasında veya sonrasında kötü muamele veya işkenceye maruz kaldılar mı? Maruz kalan
mahpus ya da mahpuslara şahit oldular mı?
8. Tahliye işlemi nasıl gerçekleşti?
9. Nakil sonrasında nasıl sorunlar yaşadılar?
20 Kasım 1989’da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilen Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Türkiye Cumhuriyeti hükümeti tarafından 14 Eylül 1990’da imzalanmıştır. Sözleşmenin devamında, onu kaynak alan kurallar ve tavsiye kararları da yine Birleşmiş Milletler mekanizmaları tarafından yayınlanmıştır. Özgürlüğünden Yoksun Bırakılmış Çocukların Korunmasına İlişkin Birleşmiş Milletler Kuralları (Havana Kuralları) ve Çocuk Ceza Adaletinde Çocuk Haklarına Dair 10 Numaralı Genel Yorum, mahpus çocukların tutulmalarıyla ilgili standartları ve tavsiyeleri içeren, taraf devletlerin mevzuatlarında ve uygulamalarında Sözleşme ile birlikte dikkate alınması gereken metinlerdendir.
Peki, Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi (Bundan sonra Sözleşme olarak anılacaktır), Özgürlüğünden Yoksun Bırakılmış Çocukların Korunmasına İlişkin Birleşmiş Milletler Kuralları (Bundan sonra Havana Kuralları olarak anılacaktır) ve Çocuk Ceza Adaletinde Çocuk Haklarına Dair 10 Numaralı Genel Yorum (Bundan sonra Genel Yorum olarak anılacaktır) çerçevesinde Türkiye’de mahpus çocukların tutulma şartları nelerdir? Bu şartlar incelenirken Sözleşme, Havana Kuralları ve Genel Yorum metinlerinden faydalanılmıştır. Türkiye’deki mevcut durum ise mevzuat düzenlemelerinden, Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği’nin mahpuslarla yürüttüğü mektuplaşma faaliyetlerinden, avukat ziyaretleriyle erişilen aktarımlardan, bugüne kadar basına ve kamuoyuna yansımış haber, rapor ve araştırmalardan faydalanılarak ortaya konmuştur.
Bu rapor hapishanedeki eğitimdeki fırsat eşitsizliğine değinerek, kamuoyunda bu sorunun bilinirliğini ve görünürlüğünü artırmayı amaçlamıştır. Raporda mahpusların eğitim hakkına dair mevzuat bilgisi, eğitim hakkına erişim durumları, ilgili konuya dair istatistiki bilgiler, eğitimde eşitliğin sağlanması için gerekli politikalara dair önerilere yer verilmiştir.
Bu araştırmada, 2018 yılında Türkiye hapishanelerinde bulunan mahpusların öğrenim durumu hakkında istatistiki bilgilere yer verilmiştir.
