İşkenceye Karşı Mücadele ve İşkence Görenlerle Dayanışma Günü’nde ceza infaz kurumlarında yaşanan aşırı kalabalıklaşmanın, mahpusların insan onuruna aykırı koşullarda tutulmasına neden olacağını ve bu yönüyle işkence ve kötü muamele yasağının ihlaline yol açabileceğini hatırlatıyoruz.

Adalet Bakanlığı’nın verilerine göre, 304.608 kapasiteli 400 Ceza İnfaz Kurumunda bugün itibarıyla 416.927 mahpus bulunmaktadır.

Bu hapishanelerde %137 doluluk oranı olduğunu ve hapishanelerin mevcut kapasitesinin üzerinde %37 üzerinde 112.319 mahpusu barındırdığını göstermektedir.

Bu durum, yaşam koşullarının temel asgari standartların dahi altına düşmesine neden olmaktadır.

Aşırı kalabalıklaşmanın sonucu olarak mahpuslar:

• Dar, kalabalık ve sağlıksız alanlarda barınmak zorunda kalabilmekte,
• Yetersiz havalandırma nedeniyle özellikle yaz aylarında aşırı sıcaklara maruz bırakılabilmekte,
• Temiz suya, banyolara ve tuvaletlere erişimleri ciddi şekilde kısıtlanabilmekte,
• Bulaşıcı hastalıkların yayılma riskini artırabilmekte,
• Yatak sayısının yetersizliği nedeniyle birçok mahpus yerde yatmak zorunda kalabilmekte,
• Atölye çalışmaları, sosyal etkinlikler ve spor faaliyetleri gibi temel haklara erişimleri büyük ölçüde kısıtlanabilmekte,
• Sağlıksız koşullar nedeniyle mahpuslarda stres, kaygı ve depresyon gibi ciddi psikolojik sorunlar tetiklenebilmektedir.

Mahpus haklarını düzenleyen birçok uluslararası metin hapishanelerdeki kalabalıklaşma sorununa dikkat çekmiş ve bu konuda doğrudan düzenlemeye yer vermiştir. Birleşmiş Milletler Mahpusların Islahı için Asgari Standart Kurallar (Nelson Mandela Kuralları) Madde 13’te; “Mahpuslara kalmaları için ayrılan bütün yerlerde ve özellikle uyudukları yerlerde, iklim şartlarına ve ayrıca metreküp başına düşen hava miktarına, asgari zemin alanına, aydınlatmaya, ısıtmaya ve havalandırmaya gerekli özen gösterilerek, sağlık için gerekli bütün koşullar karşılanır.” şeklinde düzenlenmiştir.

Üye Devletlere Avrupa Cezaevi Kuralları’na Dair Rec(2006)2 Sayılı Tavsiye Kararı (revize edilmiş)(Avrupa Cezaevi Kuralları(2006) Madde 18.1; “Mahpuslara sağlanan barınma yerleri ve özellikle bütün yatakhane bölümleri, insan onuruna ve mümkün olabildiğince özel yaşama saygı gösterecek biçimde olmalı, iklim koşulları ve özellikle zemin alanı, havanın metreküp miktarı, aydınlatma, ısıtma ve havalandırma dikkate alınarak, sağlık ve temizlik gereklerini karşılamalıdır.” şeklinde düzenlenmiştir.

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin Üye Devletlere, Cezaevinin Aşırı Kalabalıklaşması ve Cezaevi Mevcudu Enflasyonu Hakkındaki R (99) 22 Sayılı Tavsiye Kararı’nın 2. Maddesinde “Genellikle cezaevi sayısının artırılmasının, aşırı kalabalıklaşma sorununa kalıcı bir çözüm sunacağı düşünülmediğinden, daha ziyade istisnai bir önlem olmalıdır” ifadeleriyle kalabalıklaşma sorununa “daha fazla kapatılma”ya dönüşecek hapishane sayısının artırılmasının çözüm değil istisna olabileceğine dikkat çekilmiştir.

Ayrıca kalabalıklaşmaya gerekçe olarak gösterilen “kaynak kapasitesi” meselesine dair Üye Devletlere Avrupa Cezaevi Kuralları’na Dair Rec(2006)2 Sayılı Tavsiye Kararı (revize edilmiş)(Avrupa Cezaevi Kuralları(2006), Madde 4’te “Mahpusların insan haklarını ihlâl eder nitelikte cezaevi koşulları, kaynak eksikliğiyle mazur gösterilemez” düzenlemesi yapılmıştır.

Türkiye’de ceza infaz kurumlarında yaşanan aşırı kalabalıklaşma, mahpusların insan onuruna aykırı koşullarda tutulmasına ve bu yönüyle işkence ve kötü muamele yasağının ihlaline yol açabilmektedir.

İşkenceye Karşı Mücadele ve İşkence Görenlerle Dayanışma Günü’nde ceza infaz kurumlarındaki aşırı kalabalıklaşmaya karşı hapishane sayısını arttırmak dışında acil önlemler alınması ve mahpusların insan onuruna uygun koşullarda barındırılması gerektiğini hatırlatıyoruz.