7. Yargı Paketi olarak da ifade edilen 7445 sayılı İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 5 Nisan 2023 tarihinde Resmi Gazetede yayınlandı.[1] Bu değişiklikten önce İnfaz Kanunu’nda kadınlar bakımından hapis cezasının infazının hastalık nedeniyle ertelenmesi halleri, gebelik, doğumdan itibaren 1 yıl altı ay geçmemiş, çocuğun ölümü veya anneden başkasına verilmesi halinde doğumdan itibaren iki ay geçmemiş olması olarak belirtilmekteydi. Yapılan kanun değişikliği ile bu hallere çocukların hastalığı da eklenmiştir. Buna göre, çocukları hasta olan kadın mahpusların cezalarının infazı belli koşullar ve sürelerle ertelenebilecek ve bu süreleri çocuklarının yanında geçirebilecek. Şöyle ki, toplam on yıl veya daha az süreli hapis cezasına mahkûm olan veya adli para cezası infaz sürecinde hapis cezasına çevrilen kadın hükümlünün, engelliliği nedeniyle bakıma muhtaç olan veya ağır bir hastalığa maruz kalan on sekiz yaşını doldurmamış çocuğunun bulunması ve toplum güvenliği bakımından ağır ve somut tehlike oluşmayacağının değerlendirilmesi halinde cezasının infazı 1 yıla kadar ertelenebilecek. Erteleme süresi her defasında altı ayı geçmemek üzere 4 kez uzatılabilecek. Çocuğun hastalığının ciddiyetine ise Adli Tıp Kurumu’nca (ATK) düzenlenen ya da Adalet Bakanlığı’nın belirlediği tam teşekküllü hastanelerin sağlık kurullarınca verilen fakat ATK’nin de onayladığı raporlar ile karar verilecek.
- Birleşmiş Milletler (BM) Kadın Mahpuslar için Bangkok Yasaları’nda da değinildiği gibi anne ve babası hapishanede olan çocukların, ebeveynlerinden uzak kalması ve alternatif çocuk bakımının organize edilmemesi anne ve baba açısından ikincil cezalandırma niteliğindeyken, çocukların da ebeveynleri ile birlikte dolaylı olarak cezalandırılması sonucunu doğurmaktadır.[2] Hapishanedeki ebeveynlerin çocuklarıyla görüşme ve kişisel ilişki kurmada karşılaştıkları kısıtlamalar çocukların gelişiminin desteklenmesini olumsuz etkilemektedir.
7. Yargı Paketi ile -tüm çocuklar için olmasa da- annesi gerekli koşulları taşıyan ve sağlık sorunu yaşayan çocuklara, anneleri ile sağlıklı gelişimlerinin desteklenmesi için imkân tanınacaktır. Ancak yapılan değişiklikte, maddenin, “toplum güvenliği bakımından ağır ve somut tehlike oluşmayacağının değerlendirilmesi” koşuluyla uygulanacağı belirtilmektedir. Böylelikle kanun uygulayıcılarına bir takdir yetkisi verilmiştir. Bu yetki, 5275 sayılı kanunun 16. maddesinde halihazırda başka infaz erteleme başvurularında uygulanmakta olup, pratikte birçok hak ihlaline sebep olmaktadır. Kanuni değişikliğin amacı çocuğun üstün yararını gözetmek iken, bu takdir yetkisinin muğlaklığı hem uygulamada keyfiyet yaratabilecek hem de belli suç tiplerine bağlı olarak ayrımcılık sonucu doğurabilecektir.
- Çocuğun hastalığının ciddiyetinin belirlenmesinde nihai karar mercii ATK olarak belirlenmiştir. Tam teşekküllü devlet hastanelerinden alınan raporlar tek başına yeterli görülmemektedir. ATK tarafından bu zamana kadar hasta mahpuslar ile ilgili verilen raporlar, tarafsızlığı tartışmalı ve bilimsel gerçeklikten uzak raporlardır. Bu açıdan ilgili kanun değişikliği, çocuğunun hastalığı-engeli nedeniyle başvuran kadın mahpuslar için de infaz ertelemenin engellenebileceği kaygısı taşımaktadır.[3]
- Öte yandan; çocukların hastalıkları halinde ebeveyn olarak yalnızca annelerin infazının ertelenebileceği düzenlenmektedir. Yani infaz kanunu kadın erkek eşitliğine değil, ataerkil bakış açısıyla kadını aile içine hapseden, annelik üzerinden tanımlayan, çocuk bakımını ise yalnızca annenin görevi olarak gören anlayışa atıf yapmaktadır. Oysa anneler kadar babalar da ebeveyn olarak çocukların bakımından sorumludurlar ve çocukların yetişme sürecinde babalarına da ihtiyaçları bulunmaktadır. Dolayısıyla yapılan değişiklik Anayasa’da düzenlenen kanun önünde eşitlik ilkesine de aykırılık taşımaktadır.
[1] https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/04/20230405-3.htm, erişim tarihi 12.04.2023
[2] https://hapistekadin.files.wordpress.com/2014/11/kadc4b1n-mahpuslar-ic3a7in-bangkok-yasalarc4b1.pdf, erişim tarihi 12.04.2023
[3] https://cisst.org.tr/basin_duyurulari/16-maddede-degisiklige-gidilmelidir/ , erişim tarihi 19.04.2023