Adalet Bakanlığı’nı Deprem Bölgesindeki Hapishanelerin ve Mahpusların Durumuna Dair Bilgi Vermeye Çağırıyoruz

BASINA ve KAMUOYUNA

6 Şubat Pazartesi sabahı saat 04.17’de Kahramanmaraş ili Pazarcık ilçesi merkezli 7.7 büyüklüğünde ilk deprem, saat 13.24’e ise Elbistan ilçesi merkezli 7.6 büyüklüğünde ikinci deprem gerçekleşmiştir. Bu iki depremde Maraş, Hatay, Malatya, Adıyaman, Gaziantep, Şanlıurfa, Adana, Osmaniye, Diyarbakır, Kilis, Elazığ illerinde büyük yıkımlar ve can kayıpları yaşanmıştır.

Depremin etkisini en fazla gösterdiği ve şu an haber alamadığımız 6 ilde 33 adet açık ve kapalı ceza infaz kurumu bulunmaktadır.  

Kurumların açıklamaları, meclis tutanakları ve internet taramalarıyla ulaşılan hapishane kapasiteleri temel alındığında; Kahramanmaraş bölgesinde, açık ceza infaz kurumları hariç olmak üzere, yaklaşık 3.830 mahpus, Gaziantep’te; İslahiye, Şehitkamil ve Gaziantep Açık Ceza İnfaz Kurumları hariç olmak üzere, yaklaşık 7.600 mahpus, Osmaniye’de; Osmaniye ve Toprakkale Açık Ceza İnfaz Kurumları hariç olmak üzere, yaklaşık 1.240 mahpus, Hatay’da yaklaşık 3.500 mahpus, Adıyaman’da, açık ceza infaz kurumu hariç olmak üzere, yaklaşık 60 mahpus ve Malatya’da,  Akçadağ Açık Ceza İnfaz Kurumu hariç olmak üzere, yaklaşık 1.370 mahpusun depremden etkilendiği tahmin edilmektedir. Toplamda ise, açık ceza infaz kurumları hariç, yaklaşık 17.600 mahpusun deprem bölgesindeki 6 ilde bulunduğunu ve depremden direkt olarak etkilendiğini, bir mahpusun 4 kişilik bir aileden geldiğini varsayarak yaklaşık 70.000 mahpus yakınının da depremden direkt veya dolaylı olarak etkilenmiş olabileceğini tahmin ediyoruz.

Yaşanan depremin etki ve sonuçlarına ilişkin 6 Şubat 2023’te bu yana Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü resmi internet sitesinde yalnızca üç basın duyurusu yayımlanmıştır. 6 Şubat 2023’te yayınlanan duyuruda depremden etkilenen bölgedeki ceza infaz kurumlarında kalan mahpuslardan yaralanan ya da yahut hayatını kaybeden bulunmadığı, mahpusların aileleri ile görüşmesi konusunda gerekli kolaylığın sağlandığı belirtilmiştir.

Yapılan açıklamadan sonraki günlerde çeşitli sosyal medya platformlarından Malatya E Tipi, Türkoğlu 1 No’lu L Tipi, Hatay T Tipi, Elbistan E Tipi Kapalı Hapishanelerinde mahpusların ailelerine ulaşamamaları sonrasında isyanlar çıktığına, bazı mahpusların firar ettiğine, bazılarının da güvenlik güçleri tarafından yaralandığına ve öldürüldüğüne dair bilgiler paylaşılmıştır. Ayrıca bazı hapishanelerin tamamen tahliye edildiği,  bazı hapishanelerdeki mahpusların da bir kısmının başka hapishanelere sevk edildiği belirtilmiştir.1

09 Şubat 2023’te Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü resmi internet sitesinde yapılan duyuruda, sosyal medya platformlarında Hatay T Tipi Kapalı Hapishanesine ilişkin paylaşılan görüntülerin,  Maraş Türkoğlu 1 No’lu L Tipi Kapalı Hapishanesi’ne ait olduğunu, yaşanan olayda, Türkoğlu 1 No’lu L Tipi Kapalı Hapishanesindeki mahpusların dışarıya çıkmaya çalıştığı, güvenlik güçlerinin mevzuat çerçevesindeki müdahalesiyle bunun engellendiği, müdahale esnasında ölüm meydana gelmediği, olayla ilgili soruşturma yapılmak üzere görevlendirmelerin gerçekleştiği belirtilmiştir.2 Aynı tarihte yapılan ikinci duyuruda; olaylara müdahale esnasında yaralanan 12 mahpustan 3’ünün hastanede yaşamını yitirdiği, olaylar esnasında kadın mahpuslara yönelik tecavüz iddialarının gerçek dışı olduğu, hapishanenin kullanılamaz duruma gelmiş olması sebebiyle mahpusların başka hapishanelere sevk edildiği belirtilmiştir. 

Uluslararası insan hakları metinlerinde de düzenlendiği gibi, devletler kişileri özgürlüğünden mahrum bıraktığında bu kişilerin hayatlarını, güvenliklerini ve sağlıklarını korumakla yükümlüdür. Dolayısıyla hapishane yetkilileri; güvenlikleri kendi sorumluluklarında bulunan mahpusların haklarının afet dönemlerinde de  korunması için riskleri öngörmeli ve bu riskleri ortadan kaldırmak için gerekli önlemleri almalıdır. Mahpusların haklarına yönelik ihlallerin ise önüne geçmeli ve bu ihlallerin sorumlularının cezalandırılmasında etkili idari ve yargısal süreçleri yürütmelidir.3

Bu kapsamda Adalet Bakanlığı’nı; 

  • Deprem sırasında ve sonrasında hapishanelerde alınan önlemlere ilişkin kamuoyunu bilgilendirmeye, 
  • Hapishanelerde yaşandığı iddia edilen isyanlara ve bu isyanlara müdahale edilmesi sürecinde yaşanan yaşam hakkı ve işkence yasağı ihlallerine ilişkin kamuoyunu bilgilendirmeye,
  • Hapishanelerin tahliyesi ve mahpusların başka hapishanelere sevk edilmelerine ilişkin kamuoyunu ve mahpus yakınlarını ivedilikle bilgilendirmeye,
  • Mahpusların sağlık, ısınma, temiz suya erişim, beslenme, iletişim gibi ihtiyaçlarını karşılamaya ve buna  ilişkin kamuoyu ile şeffaf ve düzenli bilgi paylaşmaya,
  • Bu süreçte bilgi akışının aksamaması için hükümlü ve tutuklu ayrımı gözetmeksizin hapishanelere yapılacak avukat ziyaretlerinde, avukatlara vekaletname ve yetki belgesi zorunluluğunu kaldırmaya ve 3 görüş hakkı sınırı olmaksızın mahpuslarla görüşme hakkı vermeye çağırıyoruz.

1Kahramanmaraş Merkezli Yaşanan Deprem Dolayısıyla Basın Açıklaması (adalet.gov.tr)

2Hatay T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumuna Ait Olduğu İddia Edilen Görüntülerle İlgili Basın Açıklaması (adalet.gov.tr)

3 https://cte.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/hatay-t-tipi-kapali-ceza-infaz-kurumu-hakkinda-basin-aciklamasi09022023125942