ÖSYM’nin yaptığı açıklamaya göre 2024-YKS sonuçlarına göre bir programa kayıt hakkı kazanan adayların kayıt işlemleri 19-23 Ağustos 2024tarihleri arasında, elektronik kayıtlarise 19–21 Ağustos 2024 tarihleri arasında yapılabilecektir.
Hapishanelerde tutulan mahpusların eğitim ve öğretim olanaklarından yararlanma hakkı 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 75. maddesi ve Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliğin 89. maddesinde düzenlenmiştir.
Mahpusun eğitim hakkı
Eğitim programları
Madde 75- (1) Ceza infaz kurumlarında bulunduğu süre içinde hükümlüye, kişiliğini geliştirecek, eğitimini güçlendirecek, yeni beceriler elde etmesini, suç işleme eğilimini yok etmeyi sağlayacak ve salıverilme sonrasına hazırlayacak programlar uygulanır.
(2) Hükümlünün yaş, ceza süresi ve yeteneklerine öncelik verilerek ekonomik ve kültür durumuna uygun biçimde düzenlenen eğitim programları; temel eğitim, orta ve yüksek öğretim, meslek eğitimi, din eğitimi, beden eğitimi, kütüphane ve psiko-sosyal hizmet konularını kapsar.
Öğretimden yararlanma
Madde 76- (1) Açık ceza infaz kurumları ile çocuk eğitimevlerinde bulunan hükümlülerin örgün ve yaygın, kapalı ceza infaz kurumunda bulunan hükümlülerin yaygın öğretimden yararlanmaları sağlanır.
(2) (Ek:14/4/2020-7242/35 md.) Bu maddenin uygulanmasına ve sınavlara ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.
Mahpusun eğitim hakkı
Öğretimden yararlanma
MADDE 89- (1) Açık kurumlar ile çocuk eğitimevlerinde bulunan hükümlülerin örgün ve yaygın, kapalı kurumlarda bulunan hükümlülerin yaygın öğretimden yararlanmaları sağlanır.
Açık Hapishanelerdeki Mahpusların Eğitim Hakkı
Açık hapishanelerde bulunan mahpuslar, hapishanenin bulunduğu şehrin belediye sınırları içerisinde bir üniversitenin verdiği örgün eğitimden yararlanma hakkına sahiptir. Bunun için üniversitenin öğrenciyi kabul etmesi ve hapishane idaresinin öğrencinin öğrenimini sürdürmesini onaylaması gerekmektedir. Bu takdirde öğrenci ders saatleri ve yol süreleri de hesaplanarak hapishaneden çıkış izni alabilecektir.
Kapalı Hapishanelerdeki Mahpusların Eğitim Hakkı
Kapalı hapishanelerde bulunan mahpuslar, mevcut 5275 sayılı İnfaz Kanunu ve 46/1 sayılı Genç ve Yetişkin Hükümlü ve Tutukluların Eğitim ve İyileştirilme İşlemleri ve Diğer Hükümler Konulu Genelge’ye göre yaygın eğitimden yararlanabilmektedir. Üniversitelerin kabul etmesi halinde ise yalnızca ara sınavlara, yıl sonu ve mazeret sınavlarına katılmak suretiyle örgün eğitimden yararlanmaları mümkündür.
2023-2024 öğrenim yılında YÖK tarafından üniversitelere gönderilen talimat yazısına göre, örgün eğitim ders devam zorunluluğunu içeren bir öğrenim türü olup kapalı hapishanelerde tutulan mahpuslar bu koşulu sağlayamıyor olmaları gerekçesiyle örgün eğitimden yararlanma hakkına sahip değildir.1 Bu talimat yazısı doğrultusunda üniversiteler kapalı hapishanelerde bulunan öğrencilerin örgün eğitime devam etme talebini reddedebilmektedir. Böylesi bir gerekçe ile üniversitelerin mahpus öğrenci adaylarının kayıt taleplerini kabul etmemeleri halinde üniversitenin ilgili kararına karşı, kararın kişilere tebliğinden itibaren 30 gün içinde idare mahkemelerine başvurularak idari işlemin iptali davası açılabilecektir.
Mahpusların Üniversite Kaydı
- Üniversite kayıt işlemleri çoğunlukla mahpus yakınları tarafından yapılmaktadır. Kayıt işleminin mahpus yakınları tarafından yapılabilmesi için mahpus yakınlarının noter onaylı vekaletname almaları gerekmektedir.
- Kayıt işlemlerinin mahpus yakınları tarafından yapılamaması halinde mahpuslar hapishanenin eğitim birimi aracılığıyla süreci yürütmektedir.
- Hapishane eğitim servisleri, “hükümlü ve tutuklulara, eğitim seviyesini yükseltmek, yetenek ve ilgisi doğrultusunda bir meslek sahibi olabilmeleri için rehberlik eder, bu yönde gerekli yardım ve desteği sağlar.”2 Dolayısıyla bu birimde çalışan yetkililer, kayıt süreçlerinde, mahpusların talep etmeleri halinde yerleşmiş oldukları üniversitelerin kayıt şartlarına ilişkin bilgilendirme yapmakla yükümlüdür.3
- Hapishane idaresine başvurulması halinde, mahpusların yerleştikleri üniversitelerin kayıt şartlarına ilişkin bilgi edinebilmeleri için ve bu üniversitelere e-devlet sistemi üzerinden e-kayıt yapabilmeleri için onlara bilgisayar kullanım imkanı verilebilir.
İnfaz Hakimliği, Anayasa Mahkemesi ve AİHM’e Başvuru
Mahpuslar bilgisayar kullanım taleplerinin idare tarafından reddedilmesi halinde sırasıyla infaz hâkimliğine, ağır ceza mahkemesine, Anayasa Mahkemesi’ne ve AİHM’e başvurma hakkına sahiptir. Mahpuslar haklarının ihlali nedeniyle Anayasa Mahkemesi ya da AİHM’e başvuruda bulunmak istiyorsa:
- Öncelikle yasal prosedürleri yerine getirmeli; mutlaka İnfaz Hakimliği’ne ‘disiplin kurulunun kararının tebliğinden’ sonra on beş gün içinde başvurmalıdır.
- İnfaz Hakimliği’nin kararına karşı kararın tebliğinden sonra en geç yedi gün içinde Ağır Ceza Mahkemesi’ne itiraz etmelidir.
- Ağır Ceza Mahkemesi’nin kararının mahpusa tebliğinden itibaren bir ay içinde Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapabilir.
- AİHM’e bireysel başvuru yapabilmek ancak Anayasa Mahkemesi’ne başvuru yapmak ve bu başvurunun mahpusun aleyhine sonuçlanması halinde mümkün olabilmektedir.
- AİHM, Anayasa Mahkemesi’ni tüketilmesi gereken bir iç hukuk yolu olarak kabul etmektedir.
- AİHM başvuru süresi 4 aydır. Bu süre, başvurunun AİHM’e ulaştığı tarihe göre belirlenir. Bu nedenle, başvurunun yerine ulaşması için gereken yaklaşık on beş günlük süreyi de göz önünde bulundurmak gerekir.
AİHM’in, mahpusların okula kayıt yapma talebinin hapishane tarafından reddedilmesini eğitim hakkı ihlali olarak değerlendiren kararları bulunmaktadır. AİHM, Bulgaristan’dan bir başvurucunun orta öğrenimini tamamlamak için kayıt başvurusunda bulunması ve başvurunun hapishane idaresi tarafından reddedilmesi üzerine; orta öğrenimini tamamlamanın başvurucu için taşıdığı menfaatin şüphe götürmez olduğuna, kendisinin hapishane okuluna kaydının reddedilmesi kararının yeterince öngörülebilir olmadığına, meşru bir amaç izlemediğine ve bu amaçla orantılı olmadığına karar vermiştir.4
AİHM, Ramazan Demir v. Türkiye kararında ise Türkiye’deki mevzuatta mahpusların eğitim ve rehabilitasyon amacıyla hukuki bilgiler içeren belirli bazı sitelere erişimlerine imkân tanındığını, bu kapsamda Demir’in mesleği ve menfaatleri gereği Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi’nin internet sitelerine ve Resmi Gazete’ye erişiminin kısıtlanmasını, bilgiye erişim hakkına yönelik bir müdahale olarak değerlendirmiştir.5
Kayıt Ücretleri ve Burs Başvuruları
Çoğunlukla ekonomik bir geliri olmayan ve yakınları tarafından ekonomik ihtiyaçları karşılanan mahpuslar, üniversite kayıt ücretlerini ödemekte zorluk çekebilmektedir.
Genç ve Yetişkin Hükümlü ve Tutukluların Eğitim ve İyileştirilme İşlemleri ve Diğer Hükümler konulu 46/1 sayılı Genelge’nin Açık İlköğretim Okulu, Açık Öğretim Lisesi ve Açık Öğretim Fakültesine İlişkin Ortak Hükümler başlıklı bölümüne göre :
“Kayıt ve sınav harçlarını, yol masraflarını ödeyemeyecek durumdaki mahpuslar için, il veya ilçe sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfından, gönüllü kurum ve kuruluşlardan yardım istenecektir. Gerekirse yol masrafları eğitim kurulu kararıyla emanet para faizi hesabından veya kurum olanaklarıyla karşılanacak, mahpus öğrenciler maddî nedenlerle mağdur edilmeyecektir”.
Genelgede Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin R (89) 12 Sayılı “Ceza İnfaz Kurumlarındaki Eğitim” konulu tavsiye kararına atıf yapılmıştır. Ancak tavsiye kararında dış dünyada aynı yaş gruplarına sağlanan eğitimle mahpusların aldığı eğitimin aynı olmasının sağlanacağı ve öğrenme fırsatlarının olabildiğince geniş tutulacağı belirtilse de, Türkiye’de mahpus öğrenciler diğer öğrenciler gibi devlet bursu alamamaktadır.
Ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlü ve tutukluların burs ve kredi imkânlarından faydalanabilme hususları, Burs ve Kredi Yönetmeliği hükümlerince düzenlenmiş olup söz konusu hükümler doğrultusunda işlemler gerçekleştirilmektedir. Hükümlü veya tutukluların varsa vasileri veya vekilleri aracılığıyla, yoksa da bizzat kendilerinin dilekçe veya posta yoluyla istedikleri kurum ya da kuruluşlara burs başvurusu yapma hakları bulunsa da Burs ve Kredi Yönetmeliği’nin 29. Maddesi’ne göre; “Herhangi bir suçtan dolayı haklarında altı ay ve daha fazla hapis, ağır hapis cezası ile kesinleşmiş mahkûmiyeti bulunanların (cezası tecil edilenler hariç) bursları kesilir.”
Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Katkı Kredisi Yönetmeliği’nin 27. Maddesi’ne
göre ise “Taksirli suçlar hariç, tecil edilmiş olsa dahi herhangi bir suçtan haklarında kesinleşmiş mahkûmiyet kararı verilenlerin kredileri, kararın kesinleştiği tarihi izleyen öğretim yılından itibaren kesilir.” Dolayısıyla bu koşullardaki öğrencilerin yapacağı burs/kredi müracaatları işleme alınmamaktadır.
Eğer siz de öğrenimini sürdürmekte olan bir mahpus veya mahpusun yakınıysanız info@cisst.org.tr adresinden derneğimize ulaşabilir ya da hafta içi 10:30 – 18:00 saatleri arasında 0216 450 50 04 numarası üzerinden mahpus danışma hattımızı arayabilirsiniz.
- Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu’nun 7/9360 Esas numaralı yazılı soru önergesine Yükseköğretim Kurulu Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı’nın verdiği 16201 sayılı cevap yazısı ve ekindeki Eğitim Öğretim Daire Başkanlığı’nın verdiği E-75850160-610-12244 sayılı cevap yazısı ↩︎
- Eğitim Servisi Faaliyetleri (adalet.gov.tr), Erişim Tarihi : 21.08.2024 ↩︎
- 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, 67. maddesinin üçüncü fıkrası https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5275&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 Erişim Tarihi: 21.08.2024 ↩︎
- Velyo Velev v. Bulgaristan, Başvuru No. 16032/07, Karar Tarihi: 27.05.2014 ↩︎
- Ramazan Demir v. Türkiye, Başvuru No. 68550/17, Karar tarihi: 09.02.2021
↩︎